🎇 Czego Żyje Więcej W Polsce Wilków Czy Żubrów

Najbardziej aktywną rolę pełnili w nim przedstawiciele Polski i Niemiec. Statut Towarzystwa zakładał zwiększenie liczby żubrów i rozprzestrzenienie ich do jak największej liczby hodowli. Pierwszym zadaniem była inwentaryzacja wszystkich żyjących żubrów, a były to tylko 54 osobniki: 29 samce i 25 samic. MTOŻ założyło Księgę Niegdyś liczny, wraz z ekspansją człowieka, prawie całkowicie wyginął w naszym kraju. Od roku 1998 gatunek ten uzyskał status gatunku chronionego w całej Polsce. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. wilk w Polsce jest gatunkiem ściśle chronionym. Dlatego odstrzelenie wilka w okolicy, w której przed miesiącem lub dwoma doszło do ataku, może być nieskuteczne, lub nawet przeciwskuteczne. Wilk, który zagryzł owce w Wąglikowicach zapewne jest już w innym województwie, a myśliwi zabiją osobnika z lokalnej watahy, który nie miał z tym nic wspólnego. Wąglikowice od Zwartowa W Bieszczadach żyje 551 żubrów - wynika z tegorocznej inwentaryzacji. Pod koniec ubiegłego roku było prawie 500 osobników - poinformował PAP rzecznik Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych (RDLP) w Krośnie Edward Marszałek. Potężne stado żubrów, liczące aż 170 osobników, zaobserwowano na obrzeżach Puszczy Białowieskiej. Tą wspaniałą informacją podzielił się z nami serwis Nauka w Polsce. Tak duże stada Fundacja WWF Polska przesłała do Ministerstwa Środowiska uwagi do projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw, wyrażając ogromne zaniepokojenie proponowanymi zmianami. Ochroną zostaną objęte istniejące wolne populacje żubra – białowieska, knyszyńska, borecka, bieszczadzka, augustowska oraz ta żyjąca na poligonie drawskim. W projekcie zaplanowano także wypuszczenie nowych stad w Puszczy Rominckiej oraz w Lasach Janowskich. Prowadzone są także działania ochronne w stosunku do żubrów żyjących 18,72. W ogólnej liczbie ok. 38 538 tys. ludności Polski kobiety stanowią 51,6%; na 100 mężczyzn przypada ich prawie 107 (wśród ludności miejskiej prawie 111, na wsi prawie 101). w wieku do 44 roku życia – na 100 mężczyzn przypada 97 kobiet; w wieku powyżej 44 roku życia – na 100 mężczyzn przypadają 123 kobiety; Wilk. Wilk europejski to podgatunek typowy wilka szarego, czyli drapieżnego ssaka z rodziny psowatych. Jego masa ciała to około 60 kg. Poluje na jelenie, sarny, dziki. Sierść szara, ciemnoszara lub szaropłowa. To najszerzej rozpowszechniony podgatunek wilka. Kiedyś występował szeroko na obszarze całej Europy, ale polowania trwające Żubr europejski, dawniej: żubr – gatunek łożyskowca z rodziny wołowatych, rzędu parzystokopytnych. W 2013 roku światowa liczebność gatunku wynosiła 5249 osobników, z czego 1623 przebywało w hodowlach zamkniętych, a 3626 żyło w wolnych i w półwolnych populacjach. Według danych z 2013 roku w Polsce żyło 1377 żubrów, z Rozmnażanie białowieskiej (nizinnej) linii żubrów stało się możliwe dopiero w 1936 r., wtedy bowiem (17.IV) przywieziono do Białowieży 3-letniego byka Plischa z Pszczyny, który miał fundamentalne znaczenie dla restytucji żubrów w Białowieży. Pierwsze cielę po Plischu urodziła Biscaya już w następnym - 1937 r. Zwierzęta te nie dostosowują się dobrze do cywilizacji i są zagrożone wyginięciem w Europie. Zr óżnicowane liczne kompleksy leśne w Polsce obsługują jednak obecnie ok. 800 wilków, które żerują głównie na dzikich jeleniach i sarnach. W razie czego nie pogardzą też oczywiście padliną. E0KgbT. W Puszczy Białowieskiej utonęło 21 żubrów. Zostały CELOWO wpędzone na lód? [WIDEO] Po białoruskiej stronie Puszczy Białowieskiej utonęło 21 żubrów – podało tamtejsze Ministerstwo Zasobów Naturalnych i Środowiska. Pod zwierzętami załamał się lód. Zdaniem Adama Wajraka, dziennikarza, przyrodnika i badacza Puszczy Białowieskiej, bardzo możliwe, że zostały one celowo wpędzone na lód. Do tragedii doszło w okolicy wsi Masuszyn Wielki. Z informacji Biełsatu wiemy, że ciała 21 żubrów znaleziono w stawie, przez który przepływa rzeka Miedzianka, dopływ Narwi. Według białoruskiego ministerstwa przez zamarznięty zbiornik przechodziło stado około 100 żubrów, pod częścią z nich lód się jednak załamał w wyniku czego 21 osobników utonęło. Ich ciała zostały wyciągnięte na brzeg. Jakby tego było mało, leśnicy w pobliżu znaleźli zagryzione przez wilki cielę żubra. - To wielka strata. Osobniki te były, w dużej mierze, w sile wieku. Całkiem niedawno, zaraz po pierwszej wojnie światowej, ten gatunek uratowano od zagłady. Obecnie żyje około sześciu tysięcy żubrów - mówił na antenie Polsat News Adam Wajrak. Wajrak: Niewykluczone, że żubry zostały celowo wpędzone na lód Badacz Puszczy Białowieskiej nie wierzy jednak w teorię, że to wilki spowodowały tę tragedię. Według Wajraka nie jest to możliwe w sytuacji, kiedy osobniki o takich rozmiarach przemieszczają się w dużych stadach. Dziennikarz podejrzewa czynnik ludzki: - Kilka razy widziałem duże stada uciekające przed ludźmi. Podejrzewam, że ktoś mógł je wpędzić na lód. Zwierzęta kopytne nie czują się pewnie na lodzie. Wydaje mi się, że raczej to działanie człowieka, ale niczego nie można wykluczyć – wyjaśniał w rozmowie z Polsat News. Ile żubrów żyje obecnie w Polsce? Jak czytamy na stronie Lasów Państwowych, aktualnie na terenie Polski jest 2316 żubrów. Tak wynika z raportu Białowieskiego Parku Narodowego, który w marcu 2021 roku zakończył inwentaryzację stanu tego gatunku. Najważniejszymi regionami świata, gdzie bytują wolne populacje żubra, to Puszcza Białowieska (Polska i Białoruś), Kaukaz (Rosja) i Karpaty (Polska, Rumunia, Słowacja i Ukraina). Źródła: Polsat News, Zimna kąpiel morsów w podbydgoskich Pieckach W rezultacie nieprzerwanych kampanii prowadzonych już od dawna przez Pracownię, a obecnie także i inne organizacje ekologiczne oraz dzięki staraniom naukowców i przyrodników wilk jest w Polsce gatunkiem chronionym, jednak rozporządzenie z dnia 6 stycznia 1995 roku czyniło wyjątki: na obszarach dawnych województw krośnieńskiego, suwalskiego i przemyskiego na wilka nadal wolno było polować. Dopiero 2 kwietnia 1998 roku minister wydał nowe rozporządzenie obejmujące ochroną wilka faktycznie na terenie całego kraju. Dzięki temu rozporządzeniu Polska stawiana jest w Europie za przykład mądrej polityki ekologicznej w zakresie ochrony tego zagrożonego gatunku, spełniającego niezmiernie pożyteczną rolę w ekosystemach nadal jednak pozostał dla wielu środowisk problemem. Narzekają niektórzy hodowcy owiec, którzy prowadzą hodowlę na obszarach występowania wilka i nie potrafią zadbać o należytą ochronę stad, niektórzy myśliwi domagają się odstrzału wilków, które stanowią dla nich konkurencję w łowisku i są atrakcyjnym trofeum. Co jakiś czas wojewodowie pod naciskiem lobby łowieckiego lub w obawie przed koniecznością wypłacania odszkodowań za straty od wilków w zwierzętach gospodarskich występują do ministra o zgodę na odstrzał pewnej ilości wilków. Niektórzy dziennikarze powtarzają opinię o niebywałej krwiożerczości wilków, a nawet zagrożeniach ludzi przez wilki. Chociaż nie jest znany ani jeden przypadek zjedzenia człowieka przez wilka wciąż jeszcze najpopularniejszy obraz wilka w świadomości społecznej jest ten opisany w bajce o Czerwonym Kapturku. Ponieważ z nadejściem nowego roku możemy się spodziewać kolejnych nacisków, by znieść ochronę wilka w miejscach jego najliczniejszego występowania, a więc jego naturalnych ostoi, „Pracownia”, będąca w Polsce oficjalnym reprezentantem International Wolt Federation (Międzynarodowej Federacji Wilczej) opracowała raport przedstawiający zbiór informacji o wilkach, dotyczących roku 1999. Nie ma on charakteru naukowego, gdyż zebrane informacje są bardzo cząstkowe i nikt nie jest w stanie jednoznacznie stwierdzić, ile wilków żyje obecnie w naszym kraju i ile ofiar wśród zwierząt hodowlanych faktycznie można przypisać wilkom. Straty wśród zwierząt dzikich nie są tematem tego opracowania, gdyż są to naturalne ofiary tych drapieżników i mówienie o „stratach” jest wyłącznie wyrazem myślenia komercyjnego, w którym przyroda traktowana jest jako przedmiot handlu (wiadomo, że za jelenia lub sarnę zastrzeloną przez myśliwego wpłaca on pewną kwotę pieniędzy dzierżawcy obwodu łowieckiego, podczas gdy wilk po prostu to zwierzę zjada). Nasz raport pokazuje jednak jak wyolbrzymione bywa „zagrożenie przez wilki” i jak daleka od prawdy jest powtarzana czasami opinia, że wilki będące pod ochroną strasznie się rozmnożą, zjedzą cały dobytek, a na koniec nas - JEST ZŁY - informacje prasowe „Zagryziona kilkadziesiąt metrów od obejścia jałówka ważyła 250 kg /.../ Prawdopodobnie dokonał tego wilk, lecz nie można wykluczyć działalności dużego psa. Drapieżnik zagryzł ofiarę i przeciągnął ćwierćtonową zdobycz 7 m dalej. O tym, że to pojedynczy wilk świadczyć może fakt, że z jednej strony przyszedł, w drugą zaś się oddalił. /.../ Przed kilkunastoma dniami odnotowano podobne przypadki na łąkach między przejazdem kolejowym w Żabnie a Brusami. /.../ W ewidencji koła łowieckiego i nadleśnictwa wilk nie występuje. W myśl starej ustawy myśliwi mogli strzelać do szkodników, psów i kotów w łowisku. Gdy ono obowiązywało, pomyłkowo zastrzelono w naszym regionie kilka wilków. /.../ Zimą podobno widziano wilka w okolicach Giełdona. Prawie dwa lata temu drapieżnik uśmiercił kilkanaście owiec w Widnie. Później okazało się, że zagryzły je psy.” „Gazeta Pomorska”, 8 października 1999 „Wilki pożarły psa - W Wierchomli Małej w gminie Piwniczna ofiarą wilka padł pies myśliwski rasy posokowiec holenderski. /.../ W tutejsze ostępy leśne przyjechał na polowanie profesor z Uniwersytetu Warszawskiego. Zapragnął upolować cielaka jelenia. Nauczyciel akademicki miał dobre oko, gdyż ustrzelił to, co zapragnął. Cielak jelenia nie padł od razu, ale raniony uciekł. Myśliwy w poszukiwaniu zwierzęcia wypuścił psa. Ten jednak długo nie wracał. Okazało się, że około 50 m od stanowiska znaleziono rozszarpanego przez wilki psa. Myśliwy wycenił jego wartość na l tys. złotych i tyle wypłacił mu Urząd Wojewódzki /.../.”„Dziennik Polski” „Wilk jest w Polsce pod całkowitą ochroną. Nie wolno do niego strzelać, więc czuje się pewny i przychodzi nawet do środka wsi w pobliże szkoły podstawowej /.../ Wilki mogą zmniejszyć dochód (nadleśnictwa za polowania krajowe i dewizowe - red.) nawet o połowę /.../ Sam od wielu laty zajmuję się zawodowo ekologią i miałem bardzo wiele odczytów i wykładów na ten temat na wyższych uczelniach. Sądzę, że ekologia budowana na krzywdzie ludzkiej nie ma przyszłości.”Robert Toporkiewicz, „Łowiec Polski” 04/99 W województwie warmińsko-mazurskim prasa podawała o pladze wilków w czerwcu 1999. Zagryzły kilka zwierząt domowych, widziano jakoby wieloosobowe watahy wilków wałęsające się po okolicy (informacja od anonimowego pracownika UW). 25 VIII 99 „Gazeta Olsztyńska” informuje, że Maria Mellin, konserwator przyrody z Olsztyna wystąpiła do głównego konserwatora przyrody z prośbą o zgodę na odstrzał 5 wilków. Według tej gazety „w naszym regionie żyje prawie 100 wilków”. Jak powiedział łowczy wojewódzki Dariusz Zalewski „w rejonie /dawnego woj. Olsztyńskiego/ zadomowiło się prawie 40 wilków gromadząc się w lasach w okolicach Górowa Iławeckiego i Jedwabna. Jednak to nie w tym rejonie dojdzie do odstrzału /.../ Większe szkody robią one w okolicach Dubeninek, Kowali Oleckich i Gołdapi. /.../ Do wilków będzie można strzelać tylko na terenie gospodarstw, w których robią szkody.” Muszyna: „Wataha wilków dokonała spustoszenia w jednym z gospodarstw w Muszynie. W nocy, w zagrodzie położonej na górze Nowińskiej, wilki zagryzły trzy owce i sześć kóz. Kilkunastu zwierząt z trzody do tej pory nie odnaleziono ­prawdopodobnie rozpierzchły się po lesie. W rejonie Muszyny to pierwszy taki przypadek od 1997 roku." „Gazeta w Krakowie”, 31 lipca-l sierpnia 1999 Wiżajny: „Od początku maja, kiedy zwierzęta hodowlane wyszły na pastwiska, w gminie Wiżajny zanotowano prawie 30 przypadków ataków wilków na cielęta. Wilki coraz bardziej oswajają się z wiejskim otoczeniem, podchodzą bardzo blisko gospodarstw. /.../ Eugeniusz Dębowski z Kłajpedy wybierał się do Suwałk na jarmark. Dwadzieścia metrów od jego zabudowań dwa wilki rozszarpywały cielaka. Rolnilk spłoszył je, uciekły w kierunku Kłajpedki ... /.../ W ostatnich latach w gminie Wiżajny rocznie dochodziło do pięciu-sześciu przypadków ataków wilków na bydło /.../ Mające naturalną bazę w Puszczy Rominckiej drapieżniki wypuszczają się nawet na 30 kilometrów. Grasują we wsiach Kłajpeda, Żelaskowizna, Dziadówek. Bolcie (to granica województw podlaskiego i warmińsko-mazurskiego). /.../ Od maja żaden z chłopów odszkodowania nie dostał, bo w budżecie nie ma pieniędzy./.../."„KurierPoranny”, 23 sierpnia 1999 Nadleśnictwo Rudnik (obwód polowań dewizowych): „W ubiegłym sezonie dewizowe polowania przyniosły rudnickiemu nadleśnictwu 103 tys. marek. Teraz wpływy mają wzrosnąć do 200 tysięcy. /.../W realizacji ambitnych planów nadleśniczego najbardziej przeszkadzają nie ludzie, lecz wilki. Edward Tomecki osobiście bardzo je lubi ale nie uważa, że powinny mieć jakieś przywileje. Na terenie Nadleśnictwa Rudnik jest 30 wilków (o 25 za dużo!!!), które dokładnie trzebią zwierzynę, szczególnie sarny, daniele i warchlaki (dorosły wilk musi zjeść 1,5 kg mięsa na dobę). Na razie Ministerstwo Ochrony Środowiska nie zgodziło się na odstrzał.” „Tygodnik Nadwiślański”, nr 33. Pomimo ochrony gatunkowej jest mniej szkód od wilków w Bieszczadach!Dziennikarze chętnie podejmują temat krwiożerczości wilków i raczej przesadzają opisując jakie to wielkie szkody wyrządzają te zwierzęta. Tymczasem wychodzący w Polsce Południowo­-Wschodniej dziennik „Super Nowości” poinformował w artykule z dnia 29 września br., że „Owczarze mogą spać spokojnie. Jeśli bieszczadzcy hodowcy owiec w spokoju przetrwają październik, będą mogli powiedzieć, że ten rok pod względem wilczych napadów na owce był najpomyślniejszy od 1994 roku.” ILE JEST WILKÓW I ILE NAS KOSZTUJĄ? Informacje od służb ochrony przyrody, pracowników parków, leśników i innych urzędników: Województwo śląskieProblem z wilkami może występować co najwyżej w beskidzkiej części województwa śląskiego. Na reszcie obszaru województwa wilków nie ma prawie w ogóle. Brak obecnie doniesień o stwierdzeniach wilków w Lasach Rudzkich i Lasach Tarnogórsko-Lublinieckich (takie stwierdzenia były na przełomie lat 80 i 90-tych). Z informacji, które dotarły do nas przed rokiem wynikało, iż wilki opuściły również lasy pszczyńskó-kobiórskie. Pojawiła się natomiast rodzina wilków, w okolicy Sławkowa i Pustyni Błędowskiej i to może być jedyna wilcza wataha na nie-górskim obszarze województwa śląskiego. Przed kilkoma laty podnosiły się głosy ze strony łowczego wojewódzkiego i innych myśliwych, że wilki na Śląsku strasznie się rozmnożą i zjedzą całą zwierzynę. Obecnie ilość wilków w województwie szacuje się na ok. 30 sztuk (informacja z Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska i innych źródeł własnych). Województwo warmińsko-mazurskie: Pracownik Urzędu Wojewódzkiego, który prosił o nie ujawnianie jego nazwiska poinformował w sierpniu, że według prof. Bobka ilość wilków to około 50 sztuk. Szkody wyrządzone przez nie na terenie województwa to około 70 potwierdzonych przez komisję. Wypłacono aż 40 tys. zł. odszkodowań. Na pytanie jak wyglądała procedura ustalania szkód informator wyjaśnił, że wezwany weterynarz stwierdzał zgon i w rezultacie czego on wystąpił, następnie powołuje się komisję, w skład której wchodzą: przedstawiciel danej gminy lub powiatu, miejscowy weterynarz, ktoś z nadleśnictwa i koła łowieckiego. Komisja taka stwierdza czy szkoda powstała od wilka czy nie. Na tej podstawie biegły określa sumę odszkodowania. Protokół przedstawia się poszkodowanemu, który jeśli się zgodzi, podpisuje protokół uzgodnień - jeśli nie, wnosi sprawę do sądu. Województwo podkarpackie: Według pierwszej, telefonicznej informacji dowiedzieliśmy się, że według Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych na obszarze województwa żyje aż 700 wilków. Taką liczbę podawali też niektórzy dziennikarze piszący, że wypłacono odszkodowania na kwotę około 3 tys. złotych. Wkrótce otrzymaliśmy jednak znacznie precyzyjniejsze dane. Rzecznik prasowy RDLP przekazał dokładną informację, według której na dzień 31 marca 1999 na terenie RDLP Krosno żyło 413 wilków (w tym 306 na terenie dawnego woj. krośnieńskiego, a 101 przemyskiego). Rzecznik prasowy wojewody podkarpackiego w piśmie z dnia 30 sierpnia poinformował, że „według szacunków dokonanych na wiosnę br. przez pracowników Lasów Państwowych i członków Polskiego Związku Łowieckiego na terenie województwa bytuje około czterystu sztuk tych drapieżników. /.../ Od l stycznia br. do chwili obecnej uznano za zagryzione przez wilki 50 sztuk owiec oraz 2 sztuki bydła domowego. Z tego tytułu wypłacono 4,5 tys. złotych właścicielom bydła i owiec, co stanowi 11,25% łącznej wysokości odszkodowań wypłaconych /.../ za szkody wyrządzone przez zwierzęta chronione, za które odpowiada „Skarb Państwa.” Pozostałe szkody (blisko 90%!) pochodziły od bobrów, niedźwiedzi (zniszczone ule) i jedna szkoda od żubrów (zniszczony podrost). W poprzednim roku, w okresie 30 IV’98 -15 V’98 wilki zagryzły według danych RDLP 52 owce (Brzegi Dolne - 18, Lutowiska - 15, Bircza - 8, Komańcza - 8, Wet1ina - 3). Według RDLP w Krośnie w okresie l IV '98 - 31 III '99 wilki zagryzły 428 jeleni, 394 sarny, 81 dzików, a w okresie: l IV '99 - 30 IV 99 50 jeleni, 38 saren i 3 dziki. W pierwszej połowie roku 1999 znaleziono dwa wilki skłusowane. W Nadleśnictwie Rudnik (dawna Puszcza Sandomierska) istnieje obwód polowań dewizowych, gdzie myśliwi chcą odstrzelić 25 z 30 wilków, gdyż stanowią one konkurencję dla myśliwych. MOŚZNiL nie wyraziło zgody na odstrzał. Województwo podlaskie:Wojewódzki konserwator przyrody poinformował pod koniec sierpnia, że na terenie województwa żyje 200 wilków. Miało miejsce około 40 - 50 przypadków ataków wilków, głównie na cielęta, byczki, jałówki, źrebaki, w jednym przypadku kilkadziesiąt gęsi (wilki zaatakowały fermę). Sumy wypłaconych odszkodowań nie podano, będzie znana dopiero na koniec roku. Ponieważ nie ma pieniędzy na odszkodowania, więc nawet jeśli szkody będą udokumentowane, to poszkodowani będą musieli dochodzić swoich racji przed sądem. W tym województwie procedura ustalania szkód wygląda następująco: weterynarz stwierdza, czy zwierzę było zagryzione i wydaje zaświadczenie, któremu czasami towarzyszy materiał fotograficzny. Protokół komisyjny wysyłany jest następnie do wojewody. Jeśli na jakimś obszarze stwierdzi się występowanie wilków, wtedy wysyła się biegłego w celu określenia wartości strat - biegły przedstawia operat i na jego podstawie wypłaca się odszkodowanie. Jeśli poszkodowany nie zgadza się z nim, wówczas oddaje sprawę do sądu. Województwo małopolskie: Polski Związek Łowiecki ma dane jeszcze z 1998 roku, według nich żyło tam wówczas 156 wilków. Jak informuje pani Bożena Kotońska, woj. konserwator przyrody, suma wypłaconych odszkodowań za straty od wilków wyniosła 22 650 zł (w tym 8 930 zł zaległego odszkodowania za zeszły rok wypłacone w styczniu, co po odjęciu tej kwoty daje za ten rok 13 720 zł): Tegoroczne kwoty poszczególnych odszkodowań (w zł) kształtowały się następująco: 645, 1005, 1860, 720, 3220, 1440, 960, 1380, 2120, 180, 190. Przyznano więc jedenaście odszkodowań - przeważnie za owce - 59 sztuk zabitych przez wilki (8 odszkodowań), 1 za jałówkę, i dwa za 8 kóz. W RDLP w Krakowie mają dane tylko z roku 1997 - od tamtej pory (odkąd wilk został objęty ochroną gatunkową) nadleśnictwa nie liczą wilków na swoim terenie. Ale dane z 1997 r. też są ciekawe: podaje się liczbę 76 wilków na terenie RDLP, przy czym jest notatka, że jest to liczba zawyżona (liczono osobniki migrujące itp.) i ich stan należy liczyć na 50 zwierząt. Dyrektor Pienińskiego Parku Narodowego poinformował, że 2-4 sztuki wilków pojawiają się okresowo zimą. Przychodzą one prawdopodobnie z Gorców. W ostatnich latach ani na terenie Parku, ani w jego sąsiedztwie nie zanotowano strat wyrządzonych wśród zwierząt gospodarskich, mimo prowadzonego wypasu owiec. Dyrektor Zespołu Parków Krajobrazowych Pogórza informuje, że przejściowo, sporadycznie odnotowano występowanie wilków na krańcach południowych obszaru (Ciężkowicko-Rożnowski PK) i nie zaistniał problem strat i uszkodzeń. Kierowniczka Zespołu Dokumentacyjno-Badawczego Babiogórskiego Parku Narodowego informuje, że od czasu wejścia w życie ustawy o wypłacaniu odszkodowań za straty spowodowane przez wilki Park nie miał żadnych roszczeń ze strony okolicznych hodowców. Z ustnych informacji wiadomo, że baca wypasający stado około 170 owiec na Hali Śmietanowej (przy granicy parku), boryka się z atakami wilków na jego stado. Ostatnio o odszkodowanie za zagryzienie II owiec zwrócił się hodowca w roku 1997. W roku 1999 służby Parku zaobserwowały: podczas zimowego tropienia - 10 sztuk wilków, z czego 7 opuściło teren Parku; w lutym widziano 9 wilków, w marcu 4 sztuki. W okresie od lutego do maja ofiarami wilków padły 3 sarny, 4 łanie i jeden pies myśliwski foksterier. W latach 1996 - 1998 obserwowano średnio 6 osobników rocznie. Można więc zaryzykować twierdzenie, że populacja obserwowanych wilków utrzymuje się na tym samym poziomie ilościowym. Województwo lubelskie: Obserwacja wilka była prowadzona w latach 1998 i 1999 na obszarze Roztoczańskiego Parku Narodowego. Jak wynika ze szczegółowego zestawienia obserwacji i według danych zawartych w syntezie Operatu Faunistycznego Planu Ochrony Roztoczańskiego Parku Narodowego liczebność wilka na tym terenie kształtuje się w granicach 5 - 7 osobników. W nadesłanym przez zastępcę dyrektora Parku zestawieniu, wykonanym dzięki informacjom zebranym przez zespół kilkunastu pracowników czytamy, że „w bieżącym roku nie zanotowano jakichkolwiek szkód i skarg w związku z występowaniem na terenie i w otulinie RPN wilka”. Województwo zachodniopomorskie: Dyrektor Drawskiego Parku Krajobrazowego informuje, że ostatnie badania faunistyczne wykazały, iż wilk na terenie parku jest gatunkiem przechodnim, pojawiającym się bardzo rzadko. Przemieszcza się między większymi obszarami leśnymi położonymi poza parkiem jak Puszcza Drawska i Puszcza Notecka oraz korytarzami ekologicznymi rzek Drawy, Parsęty i Gwdy. Prof. Simona Kossak, autorka poradnika do rozpoznawania przyczyn śmierci zwierząt wypasanych bez dozoru, o wilczym problemie. W liście zawierającym komentarz do zbieranych w „Pracowni” informacji prof. Simona Kossak napisała Liczebność wilków, a pośrednio przeliczanie odszkodowań na wilczą głowę, to potwornie skomplikowany problem. Nikt nie zna faktycznej liczebności wilków na danym terenie - i nigdy nie będzie znał: Zarówno 400 na południu kraju, jak i 80 na Mazurach to liczby wyssane z palca. /.../ Faktem jest tylko rosnąca liczba wniosków o wypłacanie odszkodowań /.../ Równocześnie zagęszczenie wilków w danej okolicy nie musi mieć związku z liczbą ataków na zwierzęta gospodarskie. Wystarczy, że na danym terenie zagnieździ się JEDNA para wilków wyspecjalizowanych w tego typu polowaniach, a w ciągu jednego sezonu pastwiskowego może zabić do 80 sztuk bydła. W sąsiednich rewirach może mieszkać inna para wilków z młodymi - i nic. /.../ Uważam, że dojrzewają trzy sprawy: l. Ujednolicenie procesu stwierdzania szkody i definiowania gatunku sprawcy przez przeszkolonych, fachowych i obiektywnych lekarzy weterynarii. 2. Wymuszenie na hodowcach obowiązku zwiększania dozoru (skandaliczne jest zostawianie zwierząt na całe dnie i noce bez opieki) i zmuszenie hodowców do ubezpieczania dobytku w terenach „ryzykownych” . 3. W sezonie pastwiskowym należy bezwzględnie i fachowo eliminować (czyli bez eufemizmu ­zabijać) przy martwych bydlętach w miejscu zdarzenia wszystko co się pojawi: od wiejskiego pokurcza, przez wilczura sołtysa aż po wilka - czyli wszystkie te mięsożerce, które się wyspecjalizowały w żywieniu zwierzętami domowymi. /.../ Niedorzeczne jest natomiast „redukowanie” populacji jak leci, zimą i co wpadnie pod w tym miejscu serdecznie podziękować wszystkim osobom, które przekazywały informacje z całej Polski, a także tym, którzy nadesłali kilkanaście wycinków prasowych, spośród których z kilku charakterystycznych skorzystaliśmy we wstępie. Razem mamy więc w Polsce około 800 wilków według informacji oficjalnych, które spłynęły w odpowiedzi na nasze zapytanie rozesłane do urzędów. Może to oznaczać, że w ostatnich latach nie nastąpił widoczny wzrost ilości wilków w Polsce. Suma wypłaconych odszkodowań - około 60 000 zł., jeśli uznać za wiarygodną informację o wypłaceniu 40 000 zł w woj. warmińsko-mazurskim, co jednak wydaje się mało prawdopodobne (w województwach gdzie żyje więcej wilków odszkodowania sięgają najwyżej sumy kilku tysięcy złotych). Nie jest to więc kwota duża, jeśli zważyć jakie korzyści płyną z ochrony wilka. Ochrona przyrody zawsze kosztuje, ale jest to koszt pozorny, gdyż korzyści krótkoterminowe (wpływ na zdrowie ekosystemu, korzyści z turystyki i dla nauki, korzyści propagandowe - Polska jest dawana za przykład udanej ochrony gatunku umieszczonego w czerwonej księdze gatunków zagrożonych i ginących) i długofalowe zawsze znacznie przekraczają te wydatki. Zebrane informacje pokazują jednak, że problem z wilkiem jest, i że tworzy go człowiek. Przede wszystkim należy podkreślić, że większości strat wśród zwierząt hodowlanych możnaby uniknąć, gdyby rozwinął się program edukacji hodowców jak należy zabezpieczać zwierzęta przed atakami wilków. Hodowca nie może traktować przyrody jako obojętnego środowiska naturalnego, które musi mu być całkowicie posłuszne. Jeśli decydujemy się na hodowlę owiec na obszarach, które są domem dla drapieżników, to naszym zadaniem nie jest wytępienie drapieżników, lecz uwzględnienie ich obecności w sposobie prowadzenia hodowli. W sąsiadującej z Polską Słowacji, gdzie pasterze używają do ochrony stad owiec specjalnych psów, szkody od wilków nie występują. Również informacje uzyskane od dyrektora parku narodowego na Ukrainie wskazują, że na obszarach gdzie ludność jest od lat przyzwyczajona do obecności wilków i potrafi przed nimi chronić swoje stada, straty są minimalne, a jeśli pojawia się wilk wykradający zwierzęta domowe, to ludność wie, że trzeba się pozbyć tego konkretnego wilka. Brak jednolitego, profesjonalnego sposobu oceniania, czy zabójcą zwierzęcia był wilk, czy np. zdziczały pies (weterynarz nie musi się znać na wilkach) oraz możliwość otrzymania odszkodowania jeśli za zabójcę uzna się zwierzę będące pod prawną ochroną może również prowadzić do błędów w ocenie ilości szkód wyrządzanych przez wilki. Zamiast myśleć o zabijaniu wilków powinniśmy raczej zająć się wprowadzeniem krajowej strategii ochrony wilka i edukacji ludności z terenów gdzie wilki Federacja Wilcza z siedzibą w Brukseli wystosowała do Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa pismo w sprawie utrzymania ochrony wilka w Polsce. Marian Cieślak, dyrektor Departamentu Leśnictwa, Ochrony Przyrody i Krajobrazu poinformował w liście datowanym 13 września br., że zmiana statusu ochronnego wilka w Polsce nie jest planowana. Trzymamy za słowo. Wojewoda warmińsko-mazurski dostał zgodę na odstrzał pięciu wilków, a motywacją jest brak pieniędzy na wypłacanie odszkodowań. Zgoda dotyczy jednak tylko osobników zauważonych na obszarze gospodarstw. Można tylko mieć nadzieję, że odstrzał nie będzie miał charakteru przypadkowego, gdyż wówczas nie miałby żadnego związku ze szkodami od wilków, co miało niestety miejsce zawsze we wcześniejszych przypadkach podobnych zezwoleń. Zabicie przypadkowych zwierząt, np. tzw. osobnika a może spowodować skutek wręcz przeciwny, bo stado ulega wówczas rozproszeniu i pojedyncze wilki zmieniają zachowanie. Populacja żubrów w naszym kraju wciąż się powiększa. Z danych na koniec 2017 roku wynika, że w stanie wolnym żubry żyły w pięciu stadach. Gdzie jest ich najwięcej? W Puszczy Białowieskiej (654 osobniki), Bieszczadach (487 osobników), województwie zachodniopomorskim (216 osobników), Puszczy Knyszyńskiej (158 osobników) oraz Puszczy Boreckiej (120 osobników). Właśnie zapoczątkowano budowę nowego stada w Puszczy Augustowskiej. 5 kwietnia siedem osobników wypuszczono z tzw. zagrody adaptacyjnej. Żubry (pięć młodych krów oraz dwa młode byki) pochodzą z Puszczy Boreckiej. Żubry buszują w rzepaku Kilkadziesiąt żubrów przeniosło się z Puszczy Białowieskiej na prywatne pola w okolicach Bielska Podlaskiego. Efektem jest konflikt z odnotowującymi rokrocznie ogromne straty finansowe rolnikami. Żubr jest gatunkiem sztandarowym dla ochrony... "Wcześniej w Puszczy Augustowskiej realizowane były prace mające na celu przygotowanie siedliska dla żubrów (łąki, wodopoje, budowa zagrody aklimatyzacyjnej, budowa brogu i zakup karmy)" - informuje Ministerstwo Środowiska. Utworzone stado bytować będzie na terenie Puszczy Augustowskiej, która na podstawie przeprowadzonych w ostatnich latach badań została uznana za teren, gdzie istnieją odpowiednie warunki przyrodnicze do utworzenia populacji żubrów. Wypuszczone żubry przez cały czas mają być monitorowane telemetrycznie oraz nadzorowane przez służby leśne przy wsparciu merytorycznym prof. dr hab. Wandy Olech-Piaseckiej oraz służb weterynaryjnych. - Żubr jest kojarzony z Polską od wieków, odbudowa jego populacji to ogromny sukces Polski - powiedziała wiceminister środowiska Małgorzata Golińska Coraz więcej odszkodowań za uprawy zniszczone przez żubry Prawie 1,3 mln zł odszkodowań w 2017 roku wypłaciła rolnikom Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (RDOŚ) w Białymstoku za uprawy zniszczone w Podlaskiem przez - będące pod ochroną - żubry. Zwierzęta upodobały sobie głównie duże pola z... - 85 proc. żubrów w naszym kraju żyje w stanie wolnym, a prawie1/3 światowej populacji żubra w Polsce - dodała. W stanie wolnym na koniec 2017 roku żyło 1635 osobników żubra (wraz z osobnikami w hodowli 1873 osobniki), tj. o ponad połowę więcej niż 15 lat temu. Warto zaznaczyć, że jeszcze wcześniej, tj. na początku XX wieku, żubry na wolności wyginęły (ostatni żubr w Puszczy Białowieskiej został zabity w kwietniu 1919 roku). Skutkiem odbudowy populacji z bardzo małej liczby osobników jest zbyt niska pula genowa, przez co żubry są bardzo podatne na choroby. Dlatego też pomimo stosunkowo dużej liczebności, gatunek ten wciąż wymaga od resortu środowiska prowadzenia czynnej ochrony. W ciągu ostatnich trzech lat wydano zezwolenia na wprowadzenie z hodowli do środowiska łącznie 17 osobników. Wiesz o ważnym wydarzeniu? Poinformuj nas o tym. Czekamy: redakcja@ dr hab. Sabina Nowak W dyskusjach nad sposobami zarządzania populacją wilka w Polsce, pojawiają się postulaty powrotu do polowań na ten gatunek (np. Okarma i in. 2011, Brewczyński 2013). Miałoby to przywrócić wilkowi „wartość” jako zwierzęciu, które dostarcza pożądane trofeum, a tym samym zmniejszyć negatywne nastawienie myśliwych i leśników do tych drapieżników polujących na zwierzynę łowną oraz ograniczyć nielegalne odstrzały i inne formy kłusownictwa, a także zmotywować koła łowieckie i leśników do włączania się w monitoring chronionych drapieżników. Polowania na wilki miałyby również zmniejszyć szkody w inwentarzu i tym samym zapobiec konfliktom z hodowcami. Ponieważ wilk jest gatunkiem priorytetowym w świetle Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG), gdzie znajduje się w załączniku II i IV (wilki z populacji polskiej w załączniku II i V), ich odstrzał może być realizowany na podstawie derogacji, jednak tylko wówczas, gdy nie ma to negatywnego wpływu na właściwy stan ochrony gatunku. W Polsce, pomimo iż wilki są chronione, w Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ( 2004 Nr 92 poz. 880 z późn. zmianami) istnieje zapis (art. 56 ust. 1. p. 1), który pozwala Generalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska wydać zgodę na odstrzał wilków, które stanowią istotne zagrożenie dla człowieka lub powodują znaczące szkody w inwentarzu. Zgody mogą być wydane w przypadku braku rozwiązań alternatywnych, jeżeli nie są szkodliwe dla zachowania we właściwym stanie ochrony populacji wilków, a zastosowane metody ochrony inwentarza okazały się nieskuteczne. Wnioski na odstępstwa od zakazów z zakresu ochrony gatunkowej zawsze rozpatrywane są indywidualnie. Rocznie wydaje się od jednego do kilku takich zezwoleń. W latach 2000-2012 dotyczyło to 49 wilków (10 zostało zabitych) (Reinhardt i in. 2013). W latach 2014-2015 wydano kolejnych siedem decyzji, dotyczących 17 wilków (6 zostało zabitych). W 2016 roku wydano zezwolenie na zabicie 2 wilków wyrządzających szkody w Lutowiskach (woj. podkarpackie). Analiza artykułów naukowych opublikowanych w renomowanych czasopismach oraz raportów i opracowań przygotowanych w krajach, gdzie na wilki się poluje, pozwoliła zebrać szereg kontrargumentów dla polowań na wilki. Oto one: Legalne polowania nie powstrzymują kłusownictwa na wilkach, co więcej mogą zwiększyć nielegalne odstrzały, a także akceptację społeczną dla tych szkodliwych działań (Browne-Nuñez i in. 2015, Treves i in. 2013). Śmiertelność powodowana przez ludzi, w tym wskutek odstrzałów, nie ma charakteru kompensacyjnego, lecz addytywny (Creel i Rotella 2010). Mówiąc prościej, odstrzały nie redukują naturalnej śmiertelności drapieżników, lecz dokładają się do niej i to w bardzo istotny sposób. Co oznacza, że w obszarach, gdzie poluje się na wilki, liczba martwych osobników jest sumą wilków odstrzelonych, potrąconych przez samochody, zabitych przez kłusowników oraz osobników padłych z przyczyn naturalnych, np. na skutek chorób, zranień podczas zdobywania pokarmu, niedożywienia, konfliktów z innymi wilkami itp. Odstrzał selektywny wilków jest praktycznie niemożliwy. Ponieważ u wilków brak jest wyraźnie zaznaczonego dymorfizmu płciowego (Okarma 2015), a młode osobniki rosną na tyle szybko, że w drugim roku życia osiągają często wzrost rodziców (Packard 2003), istnieje poważna trudność w rozpoznaniu osobników rozmnażających się od niebiorących udziału w rozrodzie. Zatem w odróżnieniu do dzikich ssaków kopytnych, nie da się odstrzeliwać osobników z określonej kategorii wiekowej lub płciowej. W praktyce wilki zabija się “na chybił trafił”, a podczas polowań zbiorowych często zabija się wszystkie wykryte osobniki. Ponieważ ogromna większość wilków żyje w grupach rodzinnych, odstrzały powodują zaburzenia struktury socjalnej grupy rodzinnej, która opiera się na bliskim pokrewieństwie osobników (grupa składa się najczęściej z pary rodzicielskiej i jej potomstwa), warunkującej współpracę w grupie i dzielenie się pokarmem. Wzrasta wówczas poziom konfliktów w grupach i konkurencji o dostęp do rozrodu, co odzwierciedla zwiększony poziom hormonów stresu i hormonów płciowych u ocalałych wilków (Bryan i in. 2014). Częstsze jest też wówczas przyłączanie się obcych wilków do rozbitych rodzin, co negatywnie wpływa na spójność grupy i na lokalne adaptacje do warunków środowiska (Rutledge i in. 2010). Odstrzał pary rodzicielskiej w grupie rodzinnej wilków, ale także jednego z rodziców, ma ogromny wpływ na trwałość tej grupy. Jest to szczególnie widoczne w grupach mniejszych. Dane na ten temat zebrano zarówno w Europie (Brainerd i in. 2008), jak i w Kanadzie (Borg i in. 2014). Przykładem jest los 134 grup rodzinnych śledzonych telemetrycznie w różnych częściach Europy, w których nastąpiło odstrzelenie jednego lub obu wilków z pary rodzicielskiej (Brainerd i in. 2008). Gdy oba wilki z pary rodzicielskiej zostały zabite: 85% grup rozpadało się, a ocalałe osobniki opuszczały terytorium Tylko 9% grup miało potomstwo w następnym roku Gdy jeden wilk z pary rodzicielskiej został zabity: 26% grup rozpadało się, a ocalałe osobniki opuszczały terytorium Tylko 50% grup miało potomstwo w następnym roku Po upływie 3 lat od odstrzału tylko w połowie przypadków ocalałe wilki wróciły i odtworzyły terytorium. W 21 % przypadków terytorium było zajmowane przez sąsiednią watahę. Odstrzały nierozmnażających się członków grupy rodzinnej, pomagających w opiece nad młodszym rodzeństwem, powoduje mniejszą przeżywalność szczeniąt w porównaniu do grup, w których pomocnicy są obecni (64% w porównaniu do 91%) (Brainerd i in. 2008). Tam, gdzie na wilki się poluje grupy rodzinne są mniejsze (zwykle są to pary, lub grupy 3 wilków), a ich terytoria są mniejsze (mała grupa nie jest w stanie utrzymać rozległego terytorium), co skutkuje większą liczbą miotów w populacji i na jednostkę powierzchni (Creel i Rotella 2010, Jędrzejewska i in. 1996, Sidorovich i in. 2007). Tam gdzie odstrzały są szczególnie duże, skutkując niskim zagęszczeniem wilków, mioty szczeniąt są większe (średnio 7,7 szczenięcia na miot) i udział samic w tych miotach jest większy (średnio 70% samic w miocie), niż w tam, gdzie na wilki poluje się mniej intensywnie i ich zagęszczenie jest wyższe (4,8 szczeniąt na miot, 50% udział samic w miocie) (Sidorovich i in. 2007). W populacjach wilków eksploatowanych łowiecko wzrasta udziału osobników młodocianych w stosunku do dorosłych (Sidorovich i in. 2007). Liczebność dzikich ssaków kopytnych, pomimo wzrostu populacji wilka, zwiększyła się znacząco w ostatnich 10 latach w Polsce: liczba jeleni wzrosła o 56%, dzika o 64%, a sarny o 26% (dane z Roczników Statystycznych, w oparciu o dane z inwentaryzacji łowieckich). Trzeba też pamiętać, że inwentaryzacje łowieckie, z uwagi na metodykę i trudność w liczeniu zwierząt kopytnych zwykle niedoszacowują ich liczby (Pucek i in. 1975). Nieuzasadnione są zatem obawy myśliwych i próby oskarżania wilków o wybijanie lokalnych populacji zwierząt roślinożernych. Wbrew intencjom myśliwych, w wyniku odstrzałów presja wilków na dzikie zwierzęta kopytne może wzrastać zamiast maleć. Wynika, to z tego, że para wilków zabija tyle samo zwierząt kopytnych, co grupa 6 wilków (Jędrzejewski i in. 2002). Co więcej, para wilków konsumuje z dużego roślinożercy znacznie mniej mięsa, niż duża grupa rodzinna, tracąc znaczną część ofiary na rzecz padlinożerców, takich jak kruki, bieliki, lisy, borsuki, kuny i itd. (Wilmers i in. 2003, Vucetich i in. 2004, Kaczensky i in. 2005). Tam, gdzie wilki się zabija częściej pojawia się problem hybrydyzacji z psami, bardzo niekorzystny dla ochrony puli genowej gatunku. Odstrzelenie samca w sezonie zimowym, może doprowadzić do skrzyżowania się osamotnionej, będącej w rui samicy wilka z psem. Rodzą się wówczas mieszańce, wychowywane przez matkę w środowisku naturalnym, które po osiągnięciu dojrzałości mogą się dalej krzyżować z wilkami lub psami (Hindrikson i in. 2010). W populacjach eksploatowanych łowiecko pojawia się też niebezpieczeństwo chowu wsobnego, gdy partner zabitego wilka krzyżuje się z osobnikiem blisko spokrewnionym, np. ojciec z córką lub matka z synem. Ich szczenięta mogą mieć wady genetyczne, zapadać na choroby o podłożu genetycznym oraz mieć zmniejszoną odporność na inne choroby (Jędrzejewski i in. 2005, Liberg i in. 2005, Räikkönen i in. 2013). W Polsce, wilki (obecnie ponad 1400 osobników wg GUS 2016) zabijają rocznie od 800-1200 zwierząt gospodarskich. W latach 2011-2015 odszkodowania wypłacane za szkody powodowane przez wilki wynosiły średnio 650 tys. zł. W 2015 r. odszkodowania za szkody od wilków stanowiły 3,9 % wszystkich odszkodowań za chronione gatunki, natomiast szkody od bobrów - 86,4%, żubrów - 4,9%, niedźwiedzi - 0,2%, a rysi - 0,04% sumy wypłaconych przez Skarb Państwa odszkodowań (dane Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska). Odszkodowania dla rolników za szkody w uprawach powodowane przez zwierzęta łowne osiągnęły ok. 73 mln złotych w sezonie 2015/2016 (GUS 2016). Zatem to nie wilki są największymi szkodnikami dla gospodarki rolnej. Wbrew powszechnemu przekonaniu, tam gdzie poluje się na wilki, poziom szkód w inwentarzu nie spada, a może nawet wzrastać (Wielgus i Peebles 2014). Niewielkie, niedoświadczone grupy lub młode, osierocone wilki pozbawione wsparcia rodziców nie mają jeszcze umiejętności polowania na największą i trudną zdobycz (jelenie, łosie i dziki), dlatego chętniej polują na mniejsze ofiary, np. sarny (Sand et al. 2006). Łatwiejszą zdobyczą są dla nich też zwierzęta gospodarskie, co może powodować wzrost szkód w inwentarzu. W Estonii, w której populacja wilka szacowana jest na 15-25 grup rodzinnych (do 250 osobników), w latach 2007-2010 wraz ze wzrostem liczby odstrzelonych wilków (od 27% do 55% jesiennego stanu liczebnego populacji), wzrosła liczba zabitych zwierząt gospodarskich (od 148 do 565 zwierząt) (Mannil i Kont 2012). Obszary, w których poluje się na wilki działają jak pompa, „zasysając” wilki z obszarów sąsiednich. Populacje na sąsiednich obszarach stają się szybko populacjami źródłowymi dla tej eksploatowanej, a gdy odstrzały są intensywne, efekt „źródła” i „pompy” jest bardzo dotkliwy dla populacji źródłowej (Kutal et al. 2016). Jeśli populacje źródłowe wilków są poddane intensywnej presji łowieckiej, może to zahamować dyspersje młodych osobników na inne, niezasiedlone przez wilki obszary, a tym samym długotrwale ograniczać zasięg występowania gatunku. Taka sytuacja miała miejsce w Polsce, gdy wilk był gatunkiem łownym (1975-1997). Jego zasięg występowania ograniczał się wówczas do wschodniej i karpackiej części kraju, chociaż w zachodniej Polsce było znacznie więcej siedlisk przydatnych dla bytowania tych drapieżników (Jędrzejewski i in. 2008). Radykalnie zmieniło się to po objęciu wilka ochroną w 1998 r. Po kilku zaledwie latach wilki ze wschodniej Polski spontanicznie zaczęły rekolonizować zachodnią część kraju (Nowak i Mysłajek 2016). Zabijanie wilków wiąże się ze zmniejszaniem rozmiaru wielu usług ekosystemowych dostarczanych przez tego drapieżnika. Wśród usług tych wymienić należy ograniczanie liczebności gatunków powodujących istotne szkody w gospodarce rolnej (np. dzik i bóbr) oraz redukcja liczby wałęsających się w lasach psów i kotów (Nowak i in. 2005, 2011, Jędrzejewski i in. 2012) mających negatywny wpływ na lokalną faunę (Krauze-Gryz i in. 2012, Krauze-Gryz i Gryz 2014). Wilki eliminują również z populacji zwierzęta osłabione chorobami, przyczyniając się tym samym do ograniczania epizoocji (Orłowska i in. 2017). Literatura Borg Brainerd Meier Prugh 2014. Impacts of breeder loss on social structure, reproduction and population growth in a social canid. Journal of Animal Ecology 84: 177–187. Brainerd Andrén H., Bangs Bradley Fontainee Hall W., Iliopoulos Y., Jimenez Jozwiak Liberg O., Mack Meier Niemeyer Pedersen Sand H., Schultz Smith Wabakken P., Wydeven 2008. Effects of breeder loss on wolves. Journal of Wildlife Management 72: 89–98. Brewczyński P. 2013. Ochrona wilka a gospodarka łowiecka w Polsce – konflikt nieunikniony? Chrońmy Przyrodę Ojczystą 69: 204–220. Browne-Nuñez C., Treves A., MacFarland D., Voyles Z., Turng C. 2015. Tolerance of wolves in Wisconsin: A mixed-methods examination of policy effects on attitudes and behavioral inclinations. Biological Conservation 189: 59–71. Bryan Smits Koren L., Paquet Wynne-Edwards Musiani M. 2014. Heavily hunted wolves have higher stress and reproductive steroids than wolves with lower hunting pressure. Functional Ecology 29: 347–356. Creel S., Rotella 2010. Meta-analysis of relationships between human offtake, total mortality and population dynamics of gray wolves (Canis lupus). PLoS ONE 5(9): e12918. GUS. 2016. Leśnictwo 2016. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. Hindrikson M., Männil P., Ozolins J., Krzywinski A., Saarma U. 2012. Bucking the trend in wolf-dog hybridization: first evidence from Europe of hybridization between female dogs and male wolves. PLoS ONE 7(10): e46465. Jędrzejewska B., Jędrzejewski W., Bunevich Miłkowski L., Okarma H. 1996. Population dynamics of wolves Canis lupus in Białowieża Primeval Forest (Poland and Belarus) in relation to hunting by humans, 1847-1993. Mammal Review 26: 103–126. Jędrzejewski W., Schmidt K., Theuerkauf J., Jędrzejewska B., Selva N., Zub K., Szymura L. 2002. Kill rates and predation by wolves on ungulate populations in Białowieża Primeval Forest (Poland). Ecology 83: 1341-1356. Jędrzejewski W., Branicki W., Veit C., Medugorac I., Pilot M., Bunevich Jędrzejewska B., Schmidt K., Theuerkauf J., Okarma H., Gula R., Szymura L., Förster M. 2005. Genetic diversity and relatedness within packs in an intensely hunted population of wolves Canis lupus. Acta Theriologica 50: 1–22. Jędrzejewski W., Jędrzejewska B., Zawadzka B., Borowik T., Nowak S., Mysłajek 2008. Habitat suitability model for Polish wolves Canis lupus based on long-term national census. Animal Conservation 11: 377–390. Jędrzejewski W., Niedziałkowska M., Hayward M. W., Goszczyński J., Jędrzejewska B., Borowik T., Bartoń Nowak S., Harmuszkiewicz J., Juszczyk A., Kałamarz T., Kloch A., Koniuch J., Kotiuk K., Mysłajek Nędzyńska M., Olczyk A., Teleon M., Wojtulewicz M. 2012. Prey choice and diet of wolves related to ungulate communities and wolf subpopulations in Poland. Journal of Mammalogy 93: 1480–1492. Kaczensky P., Hayes Promberger C. 2005. Effect of raven Corvus corax scavenging on the kill rates of wolf Canis lupus packs. Wildlife Biology 11: 101–108. Kutal M., Váňa M., Suchomel J., Chapron G., López-Bao 2016. Trans-boundary edge effects in the Western Carpathians: the influence of hunting on large carnivore occupancy. PLoS ONE 11(12): e0168292. Krauze-Gryz D., Gryz J. 2014. Free-ranging domestic dogs (Canis familiaris) in Central Poland: density, penetration range and diet composition. Polish Journal of Ecology 62: 183–193. Krauze-Gryz D., Gryz J., Goszczyński J. 2012. Predation by domestic cats in rural areas of central Poland: an assessment based on two methods. Journal of Zoology 288: 260–266. Liberg O., Andrén H., Pedersen H., Sand H., Sejberg D., Wabakken P., Åkesson M., Bensch S. 2005. Severe inbreeding depression in a wild wolf (Canis lupus) population. Biology Letters 1: 17–20. Mannil P., Kont R. (red.). 2012. Action plan for conservation and management of large carnivores (wolf Canis lupus, lynx Lynx lynx, brown bear Ursus arctos) in Estonia 2012-2021. Estonian Game 12. Estonian Theriological Society, Tartu. Nowak S., Mysłajek 2016. Wolf recovery and population dynamics in Western Poland, 2001-2012. Mammal Research 61: 83–98. Nowak S., Mysłajek Jędrzejewska B. 2005. Patterns of wolf Canis lupus predation on wild and domestic ungulates in the Western Carpathian Mountains (S Poland). Acta Theriologica 50: 263–276. Nowak S., Mysłajek Kłosińska A., Gabryś G. 2011. Diet and prey selection of wolves Canis lupus recolonising Western and Central Poland. Mammalian Biology 76: 709–715. Okarma H. 1997. Wilk. Wydawnictwo H2O, Kraków. Okarma H., Gula R., Brewczyński P. 2011. Program ochrony wilka Canis lupus w Polsce – projekt. Krajowa strategia ochrony wilka warunkująca trwałość gatunku w Polsce. Szkoła Wyższa Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa. Orłowska B., Augustynowicz-Kopeć E., Krajewska M., Zabost A., Welz M., Kaczor S., Anusz K. 2017. Mycobacterium caprae transmission to free-living grey wolves (Canis lupus) in the Bieszczady Mountains in Southern Poland. Eur J Wildl Res (2017) 63: 21. doi: Packard 2003. Wolf behawior: reproductive, social, and inteligent. W: Mech Boitani L. (red.). Wolves. Behavior, ecology, and conservation. University of Chicago Press, Chicago-London: 35–103. Pucek Z., Bobek B., Łabudzki L., Miłkowski L., Morow K., Tomek A. 1975. Estimates of density and number of ungulates. Polish Ecological Studies 1: 121–136. Räikkönen J., Vucetich Vucetich Peterson Nelson 2013. What the inbred Scandinavian wolf population tells us about the nature of conservation. PLoS ONE 8(6): e67218. Reinhardt I., Kluth G., Nowak S., Mysłajek 2015. Standards for the monitoring of the Central European wolf population in Germany and Poland. BfN-Skripten 398. Bundesamt für Naturschutz, Bonn. Rutledge Patterson Mills Loveless Murray White 2010. Protection from harvesting restores the natural social structure of eastern wolf packs. Biological Conservation 143: 332–339. Sidorovich Stolyarov Vorobei Ivanova Jędrzejewska B. 2007. Litter size, sex ratio, and age structure of gray wolves, Canis lupus, in relation to population fluctuations in northern Belarus. Canadian Journal of Zoology 85: 295–300. Vucetich Peterson R., Waite 2004. Raven scavenging favours group foraging in wolves. Animal Behaviour 67: 1117–1126. Wielgus Peebles 2014. Effects of wolf mortality on livestock depredations. PLoS ONE 9(12): e113505. Wilmers Crabtree Smith Murphy Getz 2003. Trophic facilitation by introduced top predators: grey wolf subsidies to scavengers in Yellowstone National Park. Journal of Animal Ecology 72: 909–916. Mija właśnie 90-rocznica restytucji żubra, czyli początku prac nad ocaleniem tego gatunku i przywróceniem go do życia na wolności. 19 września 1929 r., po podjętych wcześniej staraniach wielu środowisk w kraju i na świecie zainteresowanych uratowaniem żubra, do Puszczy Białowieskiej przywieziono z ogrodów zoologicznych pierwsze żubry. Żubry przyjechały koleją – W pierwszym transporcie 19 września 1029 r. przyjechały do Białowieży dwa byki: czystej krwi dwuletni żubr linii nizinno-kaukaskiej Borusse (...) pochodzący z hodowli w Boitzenburgu oraz żubrobizon Kobold z Ogrodu Zoologicznego w Kopenhadze. 10 października tego samego roku przyjechała do Białowieży pięcioletnia żubrzyca czystej krwi nizinnej Biserta urodzona w ZOO w Sztokholmie oraz żubrobizonica Faworyta z tego samego ogrodu zoologicznego – przypomniano w albumie „Borusse i Reszta. 90 lat restytucji żubra” wydanym przez Białowieski Park Narodowy. Żubry przywieziono koleją z Warszawy do Hajnówki, a dalej kolejką leśną na teren Zwierzyńca. – Po 10 latach nieobecności w Puszczy Białowieskiej znów pojawiły się żubry! Opiekę nad nimi powierzono pracownikom Nadleśnictwa Rezerwat, które wkrótce - 11 sierpnia 1932 r. stało się Białowieskim Parkiem Narodowym – czytamy. Z ZOO do ZOO W sierpniu 1930 r., gdy do ZOO w Warszawie wywieziono żubrobizona Kobolda, przywieziono również z Warszawy do Puszczy Białowieskiej żubrzycę czystej krwi nizinnej o imieniu Biscaya i żubrobizonicę - Stolze. Obie były z zoo w Sztokholmie. Pierwszy młody żubr przyszedł na świat 23 listopada 1930 r. Był to byczek Puhacz. Dwa pierwsze żubry (samce Pomruk i Popas) wypuszczono na wolość 13 września 1952 r., a w 1953 r. samice Porębę i Pojatę oraz młodego żubra o imieniu Podarek - czytamy w albumie, w którym jest też wiele zdjęć historycznych z różnych źródeł. Mamy 500 wolnych żubrów Żubr jest od 1966 r. gatunkiem zagrożonym wyginięciem wpisanym do Czerwonej Księgi Zwierząt. Obecnie - według danych podanych w albumie - na świecie żyje ok. 7,5 tys. żubrów, z czego ponad 500 na wolności w polskiej części Puszczy Białowieskiej i 20 w rezerwacie. Liczba żubrów w białoruskiej części Puszczy Białowieskiej jest podobna. – Na świecie mamy obecnie coraz więcej stad żubrów żyjących dziko na swobodzie. I to jest właściwy sens i sedno restytucji. Poza Polską wolne stada istnieją w Rosji, na Litwie, na Białorusi, Ukrainie, Słowacji, Rumunii, a nawet jedno niewielkie w Niemczech. Żubry przekraczają granice – czytamy w publikacji. W Polsce żubry są obecnie w 28 miejscach, a dotąd z Puszczy Białowieskiej ponad 500 żubrów wysłano do różnych hodowli do 20 państw. Specjaliści konsekwentnie podkreślają, że o żubra jako gatunek wciąż trzeba dbać, bo żubry są ze sobą blisko spokrewnione, grożą im choroby, a zabezpieczeniem ma być np. tworzenie małych stad w różnych miejscach. Stado czyli koszmar epidemiologa Dyrektor Białowieskiego Parku Narodowego dr wet. Michał Krzysiak, który napisał wstęp do albumu „Borusse i Reszta” oraz jest jednym z redaktorów naukowych „Kompendium ochrony zdrowia żubra” powiedział PAP, że z dotychczasowych szerokich badań nad zdrowiem żubrów wynika, że największym problemem i główną przyczyną śmiertelności tych zwierząt są choroby układu oddechowego, np. gruźlica czy ropne zapalenie płuc wywołane patogenem Pasteurella multocida i rozrodczego (nekrotyczne zapalenie napletka u samców o nie do końca wyjaśnionej etiologii). – Żubry żyją w stadzie i to jest taki koszmar epidemiologa, (...) są narażone na infekcje drogą kropelkową – opisał Krzysiak i podkreślił, że układ oddechowy to „główna droga wejścia” chorób w przypadku żubrów. Choroba niebieskiego języka W kompendium opisano też pierwsze badania immunologiczne żubrów, które Krzysiak przeprowadził wspólnie z prof. Małgorzatą Pomorską-Mól. Jak wyjaśnił, ich celem było pokazanie, że mimo, że żubry mają problemy zdrowotne, walczą z patogenami, wytwarzają odporność. Przyznał, że żubry mogą być słabsze wobec nowych chorób zakaźnych. – Ale nie jest z nimi tak najgorzej i sobie radzą – dodał naukowiec. Podkreślił, że warto kontynuować takie badania, by wiedzieć, jak reagują żubry na nowe patogeny, np. niebezpieczną dla nich choroba niebieskiego języka. Jego zdaniem ważne jest także prowadzenie badań pokazujących wspólne zagrożenia dla zdrowia zwierząt dzikich, hodowlanych, ale też człowieka, bo to - jak mówi szansa na skuteczną walkę z zagrożeniami, ale też skuteczną ochronę gatunkową żubra. Dwie publikacje na 90-lecie O historii ocalenia gatunku żubra od zagłady oraz o najnowszych informacjach o zdrowiu tych zwierząt traktują dwa najnowsze wydawnictwa, które z okazji 90-lecia restytucji żubra wydały i Państwowy Instytut Weterynaryjny. Park wydał album, a Państwowy Instytut Weterynaryjny - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach „Kompendium ochrony zdrowia żubra (Bison Bonasus)”. Kompendium jest pracą zbiorową pod redakcją naukową Magdaleny Larskiej i Michała Krzysiaka).

czego żyje więcej w polsce wilków czy żubrów